MercerNieuws Pensioenfondsen november 2022 

Door: Marc Heemskerk

De vaste Kamercommissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft in september en oktober diverse wetgevingsoverleggen gevoerd over de Wet Toekomst Pensioenen (WTP). Op 2 november 2022 is er een aanvang gemaakt met de plenaire behandeling in de Tweede Kamer. Indien de Tweede Kamer instemt met het wetsvoorstel, moet het voorstel nog door de Eerste Kamer worden behandeld.

Na de wetgevingsoverleggen stonden nog veel vragen open over de WTP en kwam de beoogde inwerkingtredingsdatum van 1 januari 2023 sterk onder druk te staan. Inmiddels heeft de minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, Carola Schouten, via de derde nota van wijziging de inwerkingtredingsdatum uitgesteld naar 1 juli 2023. De transitieperiode ten behoeve van de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel wordt vooralsnog niet verlengd, hetgeen betekent dat alle pensioenuitvoerders uiterlijk op 1 januari 2027 de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel afgerond moeten hebben.

In onze nieuwsbrieven besteden wij uitgebreid aandacht aan het tien-stappenplan voor invulling van een nieuw pensioencontract. Inmiddels zijn hierover ook reeds een drietal webinars beschikbaar.

Waar de meeste pensioenfondsen nog niet bij stap 9 zijn beland, zullen wij in deze nieuwsbrief deze stap wel alvast nader toelichten. U kunt de volledige brochure met ons tien-stappenplan hier downloaden.

In stap 8 zijn de eerste rekenkundige vingeroefeningen uitgevoerd, met vaststelling van de risicohouding. Hoewel nog niet definitief, is daar ook een begin gemaakt met de input voor het premiebeleid en het ambitieniveau. In stap 9 vindt de nadere invulling plaats en wordt de basisregeling bepaald voor een jonge nieuwe toetreder, bijvoorbeeld een 25-jarige. De voor de premie beschikbare pensioenregeling wordt vastgesteld via maatmensenanalyses, met scenario’s en/of deterministisch, pensioenresultaten en rekening houdend met de gekozen risicohouding/lifecycle. Uiteraard ook rekening houdend met de gewenste ambitie. De zo bepaalde basisregeling, met bijbehorende premie en eerder bepaalde lifecycle, vormt de basis van stap 9.

Met deze basisregeling kan met dezelfde hulpmiddelen worden bekeken wat de impact is van de nieuwe pensioenregeling voor de bestaande deelnemers. Dit geeft een eerste indicatie van de wijziging voor verschillende groepen deelnemers en inzicht in de gewenste, dan wel benodigde, compensatie.

Als er wordt gekozen voor het overbrengen van alle opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenrechten naar het nieuwe pensioencontract (’invaren’) moet het vermogen aan individuele deelnemers worden toebedeeld. Zoals in stap 4 besproken, zijn hier twee methodes voor: de Standaardmethode en Value Based ALM. Inmiddels heeft de minister bepaald dat de Standaardmethode de basis vormt en de VBA-methode alleen in bijzondere situaties toegepast mag worden.

Bij het invaren van het vermogen van de uitkeringsovereenkomst naar de premieovereenkomst, is het wettelijk verplicht om het ‘netto profijt’ te tonen. Eenvoudig gezegd is netto profijt: het saldo van premie en uitkeringen in de oude situatie, versus dit saldo in de nieuwe situatie. In de oude situatie van het Financieel Toetsingskader is de uitkomst per saldo lager, door vorming van buffers. Maar uiteraard bepaalt de verdeling van het vermogen de uiteindelijke balans. Evenwichtigheid is het sleutelwoord voor de uiteindelijke verdeling. De netto profijtberekeningen werpen een tweede licht op de noodzaak en wenselijkheid van compensatie in de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel.

De netto profijtberekeningen kunnen verfijnd worden door mogelijk te vormen reserves hierbij te betrekken (solidariteitsreserve, compensatiedepot en operationele reserve). De berekeningen worden hiermee feitelijk een iteratief proces, omdat beide reserves de toe te kennen compensatie weer kunnen beïnvloeden. Voor toepassing van de solidariteitsreserve en/of compensatiedepot zijn verschillende varianten mogelijk. Voor we die specifiek voor uw pensioenfonds doorrekenen, tonen we in een kennissessie eerst algemene berekeningsvarianten. Op deze manier kunt u richting bepalen voor de uiteindelijke invulling van beide reserves. Zo kan het voeden van de solidariteitsreserve vanuit premie bijvoorbeeld een heel ander effect hebben dan het voeden vanuit overrendement.

Het vermogen op de invaardatum is uiteindelijk maatgevend bij de verdeling van het fondsvermogen. In deze stap kunnen we daarom niet de definitieve berekening maken, maar we kunnen wel het kader voor verdeling schetsen.

Bij de uiteindelijke invulling van het contract moet er nog een aantal andere keuzes gemaakt worden. Zo is het gekozen projectierendement een belangrijke variabele voor pensioengerechtigden. Een hoger rendement geeft een hogere uitkering bij aanvang, maar meer onzekerheid over de toekomstige uitkering. Andere variabelen zijn de mogelijke spreidingsmethode en de spreidingsperiode van resultaten, waarbij een korte periode op korte termijn meer variatie met zich meebrengt. Wij tonen (via scenarioberekeningen) het effect van deze onderdelen op de uitkering, waarbij uiteraard rekening gehouden moet worden met de risicohouding van pensioengerechtigden.

In stap 9 wordt dankbaar gebruik gemaakt van alle voorgaande stappen. Zo kunnen de bepaalde uitgangspunten in stap 3 sturing geven aan keuzes van projectierendement en invulling van een solidariteitsreserve.

Stap 9 vormt hiermee de kern van het besluitvormingsproces en de basis voor de nieuwe regeling en de verdeling van het vermogen. Een zeer belangrijke stap in het proces dus. Wij zullen ons inspannen om met sociale partners, bestuur, raad van toezicht, belanghebbendenorgaan en verantwoordingsorgaan gezamenlijk tot het optimale eindproduct te komen.

• De nieuwe (premie)pensioenregeling, met vaststelling van premie en mogelijk ambitieniveau.
• Het collectieve en individuele beleid voor deling van beleggings- en biometrische risico’s.
• De invulling van het nabestaandenpensioen.
• De eventuele compensatieregeling voor enige periode.
• De eventuele vorming van een solidariteitsreserve en/of compensatiedepot, inclusief vulling bij aanvang en verdeelregels.
• De regels voor verdeling van het opgebouwde pensioenvermogen, als er wordt ingevaren.

Door: Marc Heemskerk

In oktober verscheen de inmiddels beroemde Mercer CFA Institute Global Pension Index, editie 2022. In dit rapport worden wereldwijd pensioensystemen met elkaar vergeleken, op basis van de criteria adequaatheid, houdbaarheid en integriteit. Nederland scoort goed op alle punten, hetgeen uiteindelijk leidt tot de hoogste beoordeling van het pensioensysteem, met slechts 0,1% achterstand op winnaar IJsland. De achterstand was hiermee minder groot dan vorig jaar, wat werd veroorzaakt door een betere economische groei ten opzichte van IJsland en een wat andere weging van factoren. Het pensioensysteem in beide landen bleef ongewijzigd. De belangrijkste aanbeveling voor verbetering in Nederland betreft de arbeidsparticipatie in de leeftijdscategorie 55 tot 64 jaar, die idealiter minimaal 80% zou moeten zijn.

In het rapport wordt uitgebreid aandacht besteed aan de wereldwijde overgang van DB naar DC-systemen en de verschuiving van verantwoordelijkheid van werkgever naar werknemer. De werknemer krijgt hiermee een actievere rol in de financiële planning. Ook voor Nederland zijn deze aandachtpunten van belang. Voor de indexscore is het overigens niet van belang of er sprake is van een DB- of DC-regeling. Onze topscore zal bij inwerkingtreding van de Wet Toekomst Pensioenen dan ook naar verwachting niet wijzigen.

Het volledige rapport is hier te downloaden.

Door: Pavel der Kinderen

Het bovengenoemde wetsvoorstel, dat op 27 september 2022 door de Eerste Kamer is aangenomen, bewerkstelligt dat automatische waardeoverdracht van kleine pensioenen wordt uitgebreid naar alle kleine pensioenen.

Daarnaast maakt dit wetsvoorstel voor kleine pensioenen, die zijn ontstaan om andere reden dan einde deelneming, afkoop mogelijk bij pensioeningang en tussentijds, als waardeoverdracht niet mogelijk blijkt te zijn.

Het regelt bovendien dat kleine nettopensioenen en nettolijfrentes kunnen worden afgekocht als waardeoverdracht niet mogelijk blijkt te zijn.

In een voorgaande nieuwsbrief informeerden wij u overigens reeds meer uitgebreid over dit wetsvoorstel.

Door: Pavel der Kinderen

Op 23 september 2022 heeft de Hoge Raad duidelijkheid verschaft over onder meer de eventuele verantwoordelijkheid van de werkgever na het einde van het dienstverband van de werknemer.

In deze zaak hebben voormalige werknemers van Euronext gevorderd om voor recht te verklaren dat Euronext tekort is geschoten in haar nakoming van de arbeidsovereenkomst, de cao, de pensioenovereenkomsten, artikel 23 Pensioenwet (PW) en/of de eisen van het goed werkgeverschap.

De Hoge raad stelt dat de norm van goed werkgeverschap ook geldt wanneer de arbeidsovereenkomst is beëindigd. In het geval van Euronext leidde deze norm er echter niet toe dat de ex-werkgever extra middelen zou moeten betalen. Daarin wijkt het standpunt van de Hoge Raad af van die van het hof. Het hof vond wel dat de werkgever moest betalen voor toeslagen na het einde van de uitvoeringsovereenkomst.

Voorts stelt de Hoge Raad dat een werknemer weliswaar op grond van de pensioendriehoek via een derdenbeding impliciet begunstigde wordt bij de uitvoeringsovereenkomst, doch geen nakoming kan vorderen van afspraken tussen de werkgever en de pensioenuitvoerder. Een dergelijk recht volgt niet uit de PW.

Tot slot: een werkgever kan differentiëren in groepen werknemers. In dit geval was de ene groep werknemers anders behandeld dan de andere groep (namelijk werknemers in een nieuwere pensioenregeling). Gepensioneerden en slapers in de ene pensioenregeling werden anders behandeld dan gepensioneerden en slapers in de andere pensioenregeling. Volgens het hof mocht dat niet. De Hoge Raad ziet dat echter anders. De wet laat het letterlijk toe, door de keuze voor het woordje “dezelfde” in artikel 58 PW.

Door: Anja Corbijn - Investment Officer 30-9-2022

‘Voor de gemiddelde deelnemer in een pensioenfonds bestaat de fiduciair manager niet’, zegt Kees Swinkels van Mercer, country business leader wealth bij Mercer Nederland. Maar de fiduciair is wel de partij die moet zorgen voor de juiste informatie, als er straks een beleggingsprofiel wordt gekozen. ‘We moeten samen leren om anders te praten.’

Hij werkt al meer dan dertig jaar in de pensioensector, waarvan de laatste vier jaar bij Mercer Nederland. Kees Swinkels heeft in die tijd veel langs zien komen: van aangetekende brief tot blockchaintechnologie. Hij ziet scherp waar de sector nog werk te doen heeft als het gaat om communiceren in het nieuwe pensioenstelsel.

Wat zijn bekende valkuilen in B2B2C-communicatie?

‘Ik zie prachtige tools waarmee deelnemers volop inzicht krijgen, maar waarbij vergeten wordt dat hulp nodig is bij het interpreteren van die informatie en bij het maken van financieel bewuste keuzes. ‘A fool with a tool is still a fool.’ Je bent nog niet klaar met het beschikbaar stellen van data.’

Zou de pensioensector meer gezamenlijk moeten doen?

‘Stel dat je drie keer van uitvoerder verandert en je wordt steeds net iets anders ingelicht over de keuzes die je moet maken. Het verleden heeft bewezen dat het uniformeren van data, zoals bij het UPO, helpend is voor de consument. In het slechtste geval gaan we het allemaal net even iets anders doen, in een poging om te outperformen op onze concurrenten. Werknemers zijn gebaat bij een uniforme aanpak vanuit de branche; helaas zie ik een beweging de andere kant op.’

Welk advies geef jij een fiduciair over deze communicatie?

‘Voor een fiduciair is het belangrijk om zoveel mogelijk real-time data door te geven en vooral de uitvoerder en het pensioenfonds te ondersteunen. Geef duiding van de impact op gemaakte keuzes. Dit uitleggen wordt een gezamenlijke activiteit, want voor de deelnemer bestaat de fiduciair niet. We moeten samen anders leren praten.

Alle partijen hebben ongelooflijk veel kennis, maar ieder op zich onvoldoende om het op een goede manier over te brengen aan deelnemer. Als je een auto koopt, praat je ook niet rechtstreeks met de persoon die de motor in elkaar zet. Wat telt is de vertaling, van techniek naar iets wat voor de deelnemer behapbaar is.’

Zie jij goede en slechte voorbeelden?

‘Er zijn uitvoerders die een default-keuze geven als een deelnemer het te moeilijk vindt. Kies je geen lifecycle, dan wordt het een neutraal profiel. Kies je niet voor doorbeleggen, dan krijg je een vaste uitkering. Maar er zijn ook uitvoerders die zeggen: deze keuzes zijn zo belangrijk en hebben zoveel invloed op het pensioen, dat we geen default bieden. Je móet kiezen. Dat vind ik beter. Juist als een onderwerp eng is, zijn mensen geneigd om niet te kiezen. In dit geval met grote impact op hun financiële toekomst.

We roepen al zo lang dat er weinig interesse is in pensioen, ik denk dat dat niet waar is. Maar als je continu wordt geconfronteerd met informatie die je niet kunt plaatsen, dan verdiep je je er niet in. Een default is dan fijn, want dan hoef je niet prijs te geven dat je het eigenlijk niet begrijpt. De wijziging van het pensioenstelsel is een uitgelezen moment om de consument anders te benaderen.’

Gebruiken pensioenfondsen de technische mogelijkheden van personalisatie wel voldoende?

‘De systemen zijn er zeker toe in staat, maar daar is een slag te maken. Er was nooit een prikkel om veel inzicht te geven. Hoe monitor je dat mensen er echt iets mee gaan doen? Dit is een kans; de deelnemers moet straks op dag-basis kunnen zien wat de waarde van de pensioenbeleggingen is. Verzekeraars zijn het al gewend, dat is hun voordeel.’

Zijn deze ontwikkelingen een goed verdienmodel?

‘Iedereen in onze keten kan data verstrekken, iedereen is integer, maar interpreteren is een ander verhaal. Waar wij druk mee zijn is het verstrekken van inzicht. Inzicht, interpretatie en activatie. Als je ergens heen wilt, kun je er met satellietnavigatie alleen komen als bekend is waar je nu staat. Dat geldt ook voor pensioendeelnemers: Waar sta ik nu? Waar wil ik heen? En hoe kom ik daar? Dat wordt onze kernactiviteit bij communicatie.’

Is er angst in de sector?

‘Zeker. De goedbedoelde actie van nu kan een woekersituatie zijn over vijf jaar. Het blijft een complex onderwerp, dat verklaart de defensieve aanpak. De toezichthouder moet daar ook een beetje bij helpen. En de oplossing is om het samen te doen. Laten we ook eens kijken naar andere branches waar de materie net zo complex is, en daar lering uit trekken.’

Is iedereen straks op tijd klaar?

‘De afhankelijkheden zijn onderling nog nooit zo groot geweest. Bij de pensioenfondsen die ik zie, wordt vol gas gegeven. Fiduciairs wachten intussen rustig af, die zijn wel klaar. Ik ben wel bang dat de transitie op de korte termijn ten koste gaat van communicatie. Die zal instrumenteel zijn en ik vraag me af of die interpretatie – die zó belangrijk is – daar niet onder zal lijden.’